Cuối tháng 1, Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP Hồ Chí Minh phối hợp Cục Quản lý thị trường thành phố kiểm tra căn nhà tại thị trấn Nhà Bè, huyện Nhà Bè của Trần Thanh Thảo (trú tại huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre). Tại đây, lực lượng chức năng ghi nhận có 555 hộp thuốc các loại được quảng cáo là điều trị Covid-19 nhưng chưa được Bộ Y tế cấp phép lưu hành tại Việt Nam như Molnupiravir Capsules Molnatris Mylan; Molnupiravir 800mg Tablets; Moluzen 400; Molnupiravir Capsules 200mg; Molaz Azista... Đáng chú ý, đây không phải lần đầu cơ quan chức năng phát hiện các trường hợp buôn bán thuốc điều trị Covid-19 không rõ nguồn gốc.

Có thể thấy, lợi dụng tình trạng các ca bệnh Covid-19 ngày càng tăng ở các địa phương, cùng với tâm lý hoang mang của không ít người dân, các đối tượng đã tung ra thị trường các loại thuốc điều trị không rõ nguồn gốc. Trong vai một người cần mua thuốc điều trị Covid-19, phóng viên có mặt tại một số quầy thuốc ở quận Thanh Xuân (Hà Nội). Một số quầy, người bán giới thiệu nhiệt tình về các loại thuốc có xuất xứ nước ngoài như Mỹ, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc... và cho biết, các loại thuốc này đang rất được ưa chuộng.

Cầm trên tay lọ thuốc có tên in trên hộp là “Areplivir”, nhân viên một nhà thuốc giới thiệu: “Đây là thuốc của Nga sản xuất, đặc trị Covid-19 có giá 2,8 triệu đồng/hộp. Khi bị bệnh, chỉ cần uống một hộp thuốc này là mấy ngày sau sẽ âm tính. Nhiều người dùng thử và thấy hiệu quả”. Sau đó, người bán giới thiệu thêm một số loại thuốc có xuất xứ từ Mỹ, Ấn Độ... và khẳng định có hiệu quả trong việc điều trị Covid-19 tại nhà. Theo ghi nhận của phóng viên, tất cả các loại thuốc này bên ngoài vỏ đều in chữ nước ngoài, không có nhãn phụ cho nên liều lượng và cách thức sử dụng đều phải hỏi người bán thuốc.

Các loại thuốc điều trị Covid-19 được rao bán tràn lan trên Facebook. (Ảnh DUY ĐĂNG) 

Không chỉ tại các quầy thuốc, trên internet, việc bày bán các loại thuốc điều trị Covid-19 cũng diễn ra tràn lan. Trên nhóm Facebook có tên “Chợ thuốc...”, hàng trăm tin bài, hình ảnh về các loại thuốc được chào bán công khai với đủ các mức giá, từ 300 nghìn cho đến hàng triệu đồng/hộp. Một tài khoản tên “Nhung Nguyen” giới thiệu, thuốc được nhập về qua đường xách tay, nước ngoài sản xuất nhiều, cho nên hàng lúc nào cũng sẵn. “Anh muốn mua sỉ, lẻ đều có. Nếu mua nhiều thì sẽ được chiết khấu. Em có người nhà sống ở Nga cho nên nhập hàng cũng dễ”, tài khoản này cho biết thêm. Theo tìm hiểu của phóng viên, rất nhiều người bán thuốc trên mạng chỉ là làm kiếm thêm thu nhập, còn chuyên môn chính không liên quan đến lĩnh vực y, dược. Tuy nhiên, khi khách hỏi mua thuốc, họ đều tư vấn như những người có chuyên môn và có vẻ hiểu biết về thành phần, công dụng, liều lượng sử dụng các loại thuốc.

Trước hiện tượng thuốc điều trị Covid-19 không rõ nguồn gốc bày bán tràn lan trên thị trường, các cơ quan chức năng đã phải lên tiếng cảnh báo. Vừa qua, Sở Y tế Nghệ An có văn bản yêu cầu các cơ sở kinh doanh dược phẩm trên địa bàn không được mua, bán thuốc chứa hoạt chất Molnupiravir và xử lý kịp thời đối với các trường hợp vi phạm. Cục Quản lý dược (Bộ Y tế) cũng đã có văn bản gửi Sở Y tế TP Hồ Chí Minh về việc tăng cường kiểm tra, xác minh việc mua bán thuốc điều trị Covid-19 đang thử nghiệm lâm sàng, thuốc chưa được cấp phép lưu hành, trên mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến.

Theo Cục Quản lý dược, việc mua, bán, sử dụng các thuốc chưa được phép lưu hành trên thị trường này là vi phạm nghiêm trọng quy định của Luật Dược và tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dân, giảm hiệu quả phòng, chống dịch, nguy cơ thuốc giả, thuốc nhập lậu. Trước đó, Bộ Y tế đã có một số văn bản đề nghị các địa phương tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm trong sản xuất, kinh doanh, thông tin quảng cáo thuốc dùng trong phòng, chống Covid-19, trong đó có thuốc Molnupiravir và xử lý nghiêm các vi phạm, đặc biệt các trường hợp kinh doanh thuốc không rõ nguồn gốc, tăng giá thuốc bất hợp lý.

Tháng 12/2021, Bộ Y tế ban hành Quyết định số 5666/QĐ-BYT về sửa đổi, bổ sung một số điểm của hướng dẫn chẩn đoán và điều trị Covid-19, trong đó nêu rõ danh mục 3 loại thuốc kháng vi-rút trong điều trị Covid-19 gồm Remdesivir dùng cho bệnh nhân có triệu chứng trung bình, nặng; Favipiravir dùng cho trường hợp không triệu chứng, triệu chứng nhẹ, trung bình; Molnupiravir dùng cho bệnh nhân mức độ nhẹ... và do các cơ sở y tế cấp phát thuốc.

Theo một số dược sĩ, khi bị mắc Covid-19, người bệnh cần liên hệ với các cơ sở y tế để được cấp phát thuốc điều trị. Tuy nhiên, không ít người có tâm lý hoang mang, mua thuốc về trữ trong nhà phòng trường hợp nhiễm bệnh. Chưa kể, việc cấp phát thuốc cũng không đồng đều dẫn đến việc thị trường thuốc “chợ đen” có cơ hội phát triển. Một điều đáng lo ngại là ngoài một số thuốc được “xách tay” từ nước ngoài về, trên thị trường cũng xuất hiện rất nhiều loại thuốc giả. Với những loại thuốc này, người dùng không chỉ không chữa được bệnh mà còn “tiền mất tật mang”.

Theo PGS, TS Võ Tường Kha, Giám đốc Bệnh viện Thể thao Việt Nam, việc tự mua thuốc về nhà uống khi bị bệnh là rất đáng lo ngại bởi dùng không đúng loại, đúng liều lượng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, nhất là các loại thuốc có các thành phần như paracetamol và corticoid. Đây là những thành phần thuốc dùng có chỉ định. Vì vậy, khi người dân phát hiện mình là F0 cần hết sức bình tĩnh và liên hệ ngay đến các cơ quan chức năng để được hướng dẫn. Việc điều trị, sử dụng thuốc cần có sự tư vấn, hướng dẫn của các bác sĩ, người có chuyên môn. Ngoài ra, tránh việc tích trữ thuốc vì dễ gây tình trạng người cần không có, người có lại không cần.

Luật sư Phạm Việt Hưng (Trưởng Văn phòng luật sư Thiên Hưng và Cộng sự) cho biết, theo quy định tại Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15/11/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và Nghị định số 124/2015/NĐ-CP ngày 19/11/2015 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 185/2013/NĐ-CP, kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ có thể bị phạt tiền từ 30 triệu đồng đến 40 triệu đồng.

Theo Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế thì sản xuất, kinh doanh thuốc chữa bệnh chưa được phép lưu hành hoặc mới thử nghiệm, chưa được phép sản xuất, nhập khẩu có thể bị phạt tiền từ 60 triệu đến 80 triệu đồng. Ngoài ra, trong trường hợp gây chết người hoặc tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe của người khác, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự. Hành vi bán thuốc điều trị Covid-19 không rõ nguồn gốc cũng có thể bị xử lý hình sự với hành vi buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh.