Chúng tôi cứ loay hoay mãi về nguồn gốc của cây ổi ở Hương Xuân. Rồi việc gì cũng có lối mở của nó. Một sáng chủ nhật đầu tháng tám uống cà phê tại quán Thủy Viên trong lúc đàm đạo chúng tôi có nói về chuyện xây dựng thương hiệu sản phẩm ổi Song Liễu, Hương Xuân trong đó nguồn gốc giống ổi hiện nay chưa rõ là ổi gì? Mặc dù bà con thường gọi là ổi 6 tháng, ổi bom. Và cũng rất may ngồi cùng bàn có anh Nguyễn Thúc Liệu hiện ở tại TDP Thượng Thôn con Ông Nguyễn Thúc Nhơn (đã mất) cho biết: “ Ba tôi là người trồng giống ổi đầu tiên trên đất Hương Xuân. Hồi đó ba tôi mua giống ổi này từ ông Hối ở làng An Đô, Hương Chữ, đem về trồng đại trà trong vườn vào khoảng năm 1988. Nhờ cây ổi mà ba, mẹ tôi đủ để trang trải cho anh em tôi ăn học và xây dựng nhà cửa khá đàng hoàng của thời đó”.

Theo lời giới thiệu của anh Nguyễn Thúc Liệu Tôi tìm đến nhà của ông Nguyễn Quang Anh ở làng La Chữ con rễ của ông Huỳnh Thế Hối vì ông đã mất lâu rồi. Qua trình bày của tôi về việc tìm nguồn gốc giống ổi để xây dựng thương hiệu sản phẩm, ông Anh đã nhiệt tình cho biết: “Vì con rễ chung sống cùng gia đình bên vợ nên ông biết rất rõ việc này. Vào khoảng năm 1980-1986 bố vợ ông làm cán bộ Ban Kinh tế mới huyện Hương Điền đi công tác miền Nam ra có mang về mấy trái ổi bom Thái làm quà, khi ăn thử thì thấy ổi có vị thơm ngon, ngọt, giòn ông đã đem nhân giống để trồng trong vườn nhà. Từ đó bà con trong làng đến mua ổi về làm giống. Cũng từ lời giới thiệu của anh Liệu tôi đến gặp bà Trần Thị Tính nguyên Bí thư Đảng ủy xã Hương Chữ hiện ở tại làng An Đô cho biết: “Tôi cũng lấy giống ổi từ vườn ông Huỳnh Thế Hối về trồng, nhờ cây ổi mà gia đình tôi xây được ngôi nhà cấp 4 của thời đó là khá lắm đấy”. Trở về địa phương chúng tôi đến gặp ông Trần Bá Củng, 85 tuổi ở tại TDP Trung Thôn là người trồng giống ổi này đã lâu năm cho biết: “Khoảng đầu năm 1990 tôi nghe nhà bà thợ Trọng (là mẹ của ông Nguyễn Thúc Nhơn) ở Thượng Thôn có giống ổi ngon, bán được giá nên tôi đã lên nhà này 2 trái về làm giống trồng khắp vườn khoảng 1.500m2. Từ đó đến nay đã hơn 30 năm nhà tôi sống nhờ vào cây ổi là chính”.

Từ đó đến nay bà con trong địa phương thấy việc trồng ổi mang lại hiệu quả kinh tế cao nên đã nhân rộng đến nay toàn phường đã có trên 200 hộ trồng ổi với diện tích khoảng trên 40 ha nhiều nhất ở các tổ dân phố Trung Thôn, Xuân Tháp, Thượng Thôn, Liễu Nam.

Qua quá trình thu thập thông tin và gặp gỡ nhiều nhân chứng đã cho biết giống ổi bà con Hương Xuân đã trồng nhiều năm nay với các tên gọi: ổi 6 tháng, ổi bom chúng ta bước đầu có thể xác định giống ổi này là ổi bom Thái Lan. Còn theo khoa học giống ổi này tên gì? của ai? thì xin các nhà nghiên cứu khoa học nông nghiệp Việt Nam giúp cho /.

Một số hình ảnh gặp gỡ nhân chứng liên quan đến nguồn gốc cây ổi Hương Xuân